|
H Επιστήμη το 2025 – Αυτές ήταν οι σημαντικότερες εξελίξεις σύμφωνα με το
περιοδικό Science
Η επανάσταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επιλέχθηκε ως εξέλιξη της χρονιάς. Εξατομικευμένες θεραπείες για γενετικές παθήσεις, η εισβολή της ΑΙ στην επιστήμη και η μεγαλύτερη κάμερα του κόσμου ακολουθούν στο Top10.
Η αλήθεια είναι ότι η ανθρωπότητα ανέκαθεν βασιζόταν στην ηλιακή ενέργεια. Ακόμα και τα ορυκτά καύσιμα στα οποία βασιζόμαστε από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης προέρχονται από προϊστορικά φυτά που απορρόφησαν την ενέργεια του ήλιου μέσω της φωτοσύνθεσης, ή από προϊστορικά ζώα που έφαγαν αυτά τα φυτά.
Τώρα, η ενέργεια του Ήλιου αξιοποιείται απευθείας για την παραγωγή ενέργειας, όχι μόνο στα ηλιακά αλλά και στα αιολικά πάρκα, αφού ο Ήλιος είναι η κινητήρια δύναμη των ανέμων.
Η εντυπωσιακή άνοδος της ανανεώσιμης ενέργειας επιλέχθηκε ως σημαντικότερη εξέλιξη του 2025 στον ετήσιο απολογισμό του περιοδικού Science.
Φέτος, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ξεπέρασαν για πρώτη φορά τον γαιάνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή, με την ηλιακή και αιολική ενέργεια να καλύπτει το σύνολο της αύξησης στη ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια το πρώτο εξάμηνο του έτους, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ember.
Αν και οι παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα συνεχίζουν να αυξάνονται και να φουντώνουν την κλιματική αλλαγή, η σταθεροποίηση και τελικά η μείωσή τους αρχίζουν να φαίνονται στον ορίζοντα χάρη στις ΑΠΕ. Παρόλο που ο στόχος να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου έως το 2100 θεωρείται πια ανέφικτος, το άλμα της ανανεώσιμης ενέργειας έχει τη δυναμική να μετριάσει τις επιπτώσεις.
Τον Σεπτέμβριο, ο κινέζος πρόεδρος Σι Ζινπίνγκ δεσμεύτηκε από το βήμα του ΟΗΕ να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα της χώρας του κατά 10% σε μια δεκαετία –μια σημαντική χώρα που έρχεται μακράν πρώτη σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Η οικογένεια της Νιουμπιάν Φερέιρα Σάργες δροσίζεται με έναν ανεμιστήρια που λειτουργεί με φωτοβολταϊκά στη στέγη στο Μπρέβες της Βραζιλίας στις 28 Νοεμβρίου 2025 (Reuters)
Η Κίνα καθορίζει τις εξελίξεις και στον υπόλοιπο κόσμο: χάρη στις γενναίες επιδοτήσεις προς τη βιομηχανία πράσινης ενέργειας, η χώρα αντιστοιχεί σήμερα στο 80% της παγκόσμιας παραγωγής φωτοβολταϊκών πάνελ, το70% των ανεμογεννητριών και το 70% των μπαταριών λιθίου.
Ο κλάδος της ανανεώσιμης ενέργειας αντιστοιχεί πλέον στο 10% της οικονομίας της Κίνας, η οποία θα μπορούσε να καλύψει το σύνολο της ζήτησης των ΗΠΑ σε ηλεκτρικής ενέργειας με τα φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα της, Η εγχώρια παραγωγή ηλιακής ενέργειας δεκαπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία.
Με την ηλιακή ενέργεια να είναι πλέον η φθηνότερη μορφή ενέργειας σε μεγάλο μέρος του κόσμου, η πράσινη μετάβαση έχει πλέον και οικονομικά κίνητρα. Στο Πακιστάν, για παράδειγμα, η ενεργειακή κρίση του πολέμου της Ουκρανίας συνοδεύτηκε από πενταπλασιασμό των εισαγωγών κινεζικών φωτοβολταϊκών το διάστημα 2022-24. Τα ηλιακά πάνελ για στέγες είναι πια περιζήτητα στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου, καθώς φέρνουν για πρώτη φορά ρεύμα σε εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν εκτός δικτύου.
Η πρόοδος μοιάζει θεαματική αν σκεφτεί κανείς ότι το 2004 χρειαζόταν περίπου ένας χρόνος για να εγκατασταθεί ένα γιγαβάτ ισχύς ηλιακής ενέργειας. Σήμερα, 2 γιγαγάβ προστίθενται στα δίκτυα κάθε μέρα που περνά.
Η πρόοδος θα μπορούσε να επιταχυνθεί περαιτέρω χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας. Τα συμβατικά φωτοβολταϊκά από πυρίτιο θα μπορούσαν να εμπλουτιστούν με ένα νέο είδος κρυστάλλων, τους περοβσκίτες, οι οποίοι αξιοποιούν περισσότερα μήκη κύματος του ορατού φωτός.
Και όταν ο ήλιος πέφτει και επικρατεί άπνοια, τη λύση μπορούν να δώσουν γιγάντιες μπαταρίες όπου αποθηκεύεται το περίσσευμα ενέργειας από τις ημέρες με ήλιο και άνεμο. Οι μπαταρίες νατρίου και βαναδίου θα μπορούσαν να αποδειχθούν φθηνότερες από τις σημερινές μπαταρίες λιθίου, ενώ οι μπαταρίες ψευδαργύρου-αέρα θα μπορούσαν να αυξήσουν σημαντικά τη χωρητικότητα.
Οι εννέα αναπληρωματικές εξελίξεις:
Εξατομικευμένες θεραπείες για σπάνιες μεταλλάξεις
Ο μικρός Κέι Τζέι ήταν το πρώτο βρέφος που θεραπεύτηκε απο σπάνια μετάλλαξη χάρη στο CRISPR ( Children’s Hospital of Philadelphia)
Το CRISPR, το θαυματουργό εργαλείο γενετικής μηχανικής που οδήγησε σε Νόμπελ Χημείας το 2020, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά φέτος ως εξατομικευμένη θεραπεία για τη διόρθωση σπάνιας γενετικής μετάλλαξης.
Χάρη σε μια προσπάθεια στην οποία συμμετείχαν δεκάδες ερευνητές και αξιωματούχοι στις ΗΠΑ, η θεραπεία που αναπτύχθηκε σε μόλις έξι μήνες μείωσε τα συμπτώματα ενός βρέφους που κινδύνευε να πεθάνει πριν βρεθεί κατάλληλο μόσχευμα ήπατος. Χάρη στο CRISPR, οι γιατροί διόρθωσαν μια σπάνια σημειακή μετάλλαξη που προκαλούσε επικίνδυνη συσσώρευση αμμωνίας στο αίμα. Η ερευνητική ομάδα ξεκινά τώρα κλινική μελέτη για εξατομικευμένες γονιδιακές θεραπείες σε βρέφη με άλλες σημειακές μεταλλάξεις, ενώ αρκετές ακόμα ερευνητικές προσπάθειες βρίσκονται στα σκαριά.
Νέα όπλα κατά της ανθεκτικής γονόρροιας
Το βακτήριο της γονόρροιας Neisseria gonorrhoeae στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο (NIAID)
Μια σημαντική νίκη ήρθε το 2025 έναντι ενός γενετικά μεταδιδόμενου νοσήματος που προσβάλλει περισσότερους από 80 εκατομμύρια ανθρώπους τον κόσμου. Η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων ενέκρινε δύο νέα αντιβιοτικά κατά της γονόρροιας, οι πρώτες θεραπείες κατά της ασθένειας εδώ και κάποιες δεκαετίες.
Το βακτήριο της γονόρροιας, Neisseria gonorrhoeae, προκαλεί πόνο, εκκρίσεις και αιμορραγία από τα γεννητικά όργανα και μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα. Οδηγεί επίσης σε τύφλωση αν προσβάλλει τα μάτια των νεογνών. Το βακτήριο έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα σε όλα τα αντιβιοτικά εκτός από τις κυκλοσπορίνες, οι οποίες όμως έχουν αρχίσει και αυτές να χάνουν την ανθεκτικότητά τους.
Η γεποτιδασίνη, η οποία αναπτύχθηκε από τη φαρμακοβιομηχανία GSK με χρηματοδότηση της αμερικανικής κυβέρνησης, έδωσε καλά αποτελέσματα στην τελική φάση των κλινικών μελετών, των οποίων τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν τον Μάιο. Το ίδιο συνέβη τον Δεκέμβριο με την ζολιφλοδακίνη της Innoviva Specialty Therapeutics. Τα δύο νέα αντιβιοτικά ανήκουν σε ξεχωριστές κατηγορίες, και τα δύο όμως παρεμβαίνουν στην αντιγραφή του βακτηριακού DNA.
Πώς τα νεύρα τροφοδοτούν τον καρκίνο
Πρόδρομο νευρικό κύτταρο ποντικού σε εργαστηριακή καλλιέργεια (NIAID)
Μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο στο περιοδικό Nature αποκάλυπτε ότι ο καρκίνος πείθει τα νευρικά κύτταρα να βοηθήσουν στην ανάπτυξή του προσφέροντάς του μιτοχόνδρια, τα οργανίδια που παράγουν ενέργεια σε όλα τα ζωντανά κύτταρα. Χάρη στα επιπλέον μιτοχόνδρια, οι όγκοι αναπτύσσονται ταχύτερα και δημιουργούν πιο εύκολα μεταστάσεις.
Η ανάπτυξη φαρμάκων που εμποδίζουν τη μεταφορά μιτοχονδρίων από τα νεύρα στους όγκους θα μπορούσε να αποδειχθεί σημαντική εξέλιξη κατά του καρκίνου.
H μεγαλύτερη κάμερα του κόσμου ανοίγει το μάτι της στο Σύμπαν
To Παρατηρητήριο Vera Rubin κάτω από τον έναστρο ουρανό της Χιλής RubinObs/NOIRLab/SLAC/DOE/NSF/AURA/W. O'Mullane
Χάρη στη μεγαλύτερη ψηφιακή κάμερα που κατασκευάστηκε ποτέ, ένα θηρίο σε μέγεθος αυτοκινήτου με ανάλυση 3,2 gigapixel, το αμερικανικό Παρατηρητήριο Vera Rubin» που εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο στη Χιλή προσφέρει στους αστρονόμους ένα νέο τρόπο να βλέπουν τον ουρανό.
Το τηλεσκόπιο του Vera Rubin, ικανό να διακρίνει ένα μπαλάκι του γκολφ από απόσταση 24 χιλιομέτρων, θα χαρτογραφεί ολόκληρο τον ουρανό του νοτίου ημισφαιρίου κάθε λίγες ημέρες. Θα μπορεί έτσι να καταγράφει μεταβολές της θέσης και της φωτεινότητας περίπου 37 δισεκατομμυρίων άστρων, συλλέγοντας κάθε βράδυ 15 terabyte δεδομένων.
Μεταξύ άλλων, το Vera Rubin θα προσφέρει νέους χάρτες του Γαλαξία, θα αναζητήσει μικρά αντικείμενα στο Ηλιακό Σύστημα και θα επιχειρήσει να λύσει το μυστήριο της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας, δύο υποθετικών συστατικών του Σύμπαντος που παραμένουν τυλιγμένα στο μυστήριο εδώ και δεκαετίες.
Οι αινιγματικοί Ντενίσοβαν αποκτούν πρόσωπο
Ένα απολιθωμένο κρανίο από την Κίνα αποκαλύπτει πώς έμοιαζαν οι ξάδελφοί μας οι Ντενίσοβαν (Hebei Geo University)
Από το 2010, όταν το πρώτο απολίθωμα του είδους ανακαλύφθηκε σε μια σπηλιά της Σιβηρίας, οι ανθρωπολόγοι αναρωτώνται πώς μπορεί να έμοιαζαν οι Ντενίσοβαν, αυτοί οι αινιγματικοί συγγενείς των Νεάντερταλ και των σύγχρονων ανθρώπων.
Φέτος, η επανεξέταση ενός απολιθωμένου κρανίου 146.000 ετών από το Χαρμπίν της Κίνας προσέφερε την απάντηση: είχαν εγκέφαλο στο μέγεθος του δικού μας εγκεφάλου, διογκωμένα υπερόφρυα τόξα, πλατιά μύτη και μεγάλα μάτια.
Δύο νέες μελέτες που δημοσιεύτηκαν τον Ιούνιο στα περιοδικά Science και Cell εξέτασαν ένα σχεδόν πλήρως κρανίο που είχε παραχωρηθεί από έναν άνδρα, ο οποίος υποστήριξε ότι το απολίθωμα ανακαλύφθηκε το 1933 από τον παππού του, ο οποίος λίγο πριν πεθάνει αποκάλυψε ότι το είχε κρύψει σε ένα εγκαταλειμμένο πηγάδι. Το DNA και οι πρωτεΐνες του κρανίου διαπιστώθηκε ότι ταίριαζαν με δείγματα από άλλα απολιθώματα Ντενίσοβαν.
Γενετικές αναλύσεις υποδεικνύουν ότι οι Ντενίσοβαν διαχωρίστηκαν από τους Νεάντερταλ πριν από περίπου 400.000 χρόνια και επέζησαν τουλάχιστον μέχρι τα 40.000 χρόνια πριν, όπως μαρτυρούν απολιθώματα στο Λάος. Το είδος είχε επεκταθεί σε όλη την Ασία, από τη Σιβηρία μέχρι την Ταϊβάν.
Ο Homo sapiens, o oποίος εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από περίπου 300.000 χρόνια, διασταυρώθηκε τόσο με τους Νεάντερταλ όσο και με τους Ντενίσοβαν όταν επεκτάθηκε στην Ευρασία.
Ως αποτέλεσμα, γονίδια των Ντενίσοβαν ανιχνεύονται σήμερα στους κατοίκους διαφόρων περιοχών του Ειρηνικού Ωκεανού.
Η ΑΙ καταπιάνεται με την επιστήμη
Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα αποδεικνύεται ότι καταλαβαίνουν τα μαθηματικά
Τα «μεγάλα γλωσσικά μοντέλα», η τεχνολογία στην οποία βασίζεται το ChatGPT, σχεδιάστηκαν να προβλέπουν ποια λέξη είναι στατιστικά πιθανότερο να ακολουθεί μια άλλη. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, λίγοι φαντάζονταν ότι αυτές οι γεννήτριες κειμένου θα έφερναν επανάσταση σε μια γκάμα επιστημονικών πεδίων.
Μια θεαματική επιτυχία ήρθε τον Ιούνιο, όταν δύο τροποποιημένα μοντέλα της Google DeepMind και της OpenAI πέτυχαν επιδόσεις χρυσού μεταλλίου στο Διεθνή Μαθηματική Ολυμπιάδα.
Νωρίτερα, τον Φεβρουάριο, η Google παρουσίασε το «ΑΙ Co-scientist», ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που βοηθά τους ερευνητές να χτενίζουν τη βιβλιογραφία και να σχεδιάζουν πειράματα.
Μοσχεύματα από χοίρους
Γενετικά τροποποιημένα γοτρουνάκια εκτρέφονται πειραματικά για την παραγωγή μοσχευμάτων για ανθρώπους
Έπειτα από δεκαετίες πειραματισμών, η ιδέα της ξενομεταμόσχευσης, δηλαδή της χρήσης μοσχευμάτων από ζώα σε ανθρώπους, έκανε φέτος ένα μεγάλο άλμα, χάρη σε χοίρους που έχουν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος απόρριψης.
Η τελευταία επιτυχία ήρθε τον Οκτώβριο, όταν ερευνητές στην Κίνα ανακοίνωσαν ότι μεταμόσχευσαν το ήπαρ γενετικά τροποποιημένου χοίρου στον πρώτο ασθενή, ο οποίος επέζησε 171 ημέρες.
Τον Απρίλιο, ένας 62χρονος ασθενής έλαβε μόσχευμα νεφρού από γενετικά τροποποιημένους χοίρο στο Γενικό Νοσοκομείου Μασαχουσέτης.
Είχαν προηγηθεί πέρυσι δύο μεταμοσχεύσεις καρδιάς χοίρου σε ασθενείς, οι οποίοι επέζησαν μόνο μερικές εβδομάδες, δημιούργησαν όμως την ελπίδα ότι η μέθοδος μπορεί να τελειοποιηθεί και να εφαρμοστεί σε ευρύτερη κλίμακα.
Το ρύζι της κλιματικής αλλαγής
Οι καλλιεργητές ρυζιού στη Μιανμάρ θα μπορούσαν να ωφεληθούν από νέες ποικιλίες με ανθεκτικότητα στη ζέστη (EPA)
Η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασία απειλεί την παραγωγή ρυζιού, του τροφίμου από το οποίο εξαρτάται η καθημερινή διατροφή δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Μια ελπιδοφόρα εξέλιξη ήρθε τον Απρίλιο, όταν κινέζοι ερευνητές ανέφεραν στην επιθεώρηση Cell ότι αναγνώριζαν ένα γονίδιο που παίζει ρόλο κλειδί.
Το γονίδιο QT12 ενεργοποιείται με τις υψηλές θερμοκρασίες και αλλάζει τον προσανατολισμό των μορίων αμύλου, κάτι που μειώνει την παραγωγή κάνει το ρύζι εύθρυπτο και άνοστο. Όταν οι ερευνητές εισήγαγαν σε εμπορικές ποικιλίες ρυζιού μια νέα μορφή του γονιδίου, η σοδειά αυξήθηκε κατά 78% σε συνθήκες ζέστης, αν και ο μηχανισμός του φαινομένου παραμένει ασαφής.
Η κατάλληλη βερσιόν του QT12 μπορεί να εισαχθεί σε συμβατικές ποικιλίες μέσω διασταυρώσεων, χωρίς γενετική τροποποίηση, και θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για παρόμοιες βελτιώσεις σε άλλα καλλιεργούμενα φυτά.
Πηγή: in.gr
22/12/2025
|
