Η κλιματική αλλαγή σκοτώνει «αθόρυβα» τους ανθρώπους – Κρίσιμο ζήτημα η προστασία της υγείας

Τα στοιχεία για τους θανάτους που προκαλεί η κλιματική αλλαγή διαρκώς ανανεώνονται και γίνονται όλο και πιο τρομακτικά. Οι έρευνες διαπιστώνουν ότι άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από παράγοντες όπως η ζέστη, οι πυρκαγιές, αλλά και οι ασθένειες, που συνδέονται με τις αλλαγές που επιφέρει στο κλίμα η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Έτσι, παράλληλα με την προσπάθεια για την αντιμετώπιση των αιτίων που προκαλούν την κλιματική αλλαγή, αναδεικνύεται ένα ακόμη, εξίσου κρίσιμο ζήτημα. Η προστασία της υγείας.

Στις 28 Οκτωβρίου, ο Μπιλ Γκέιτς, είχε επισημάνει ότι αν και η κλιματική αλλαγή παραμένει ένα σοβαρό πρόβλημα, δίνεται υπερβολική προσοχή στις εκπομπές και τη θερμοκρασία, και πολύ λίγη στη μείωση των δεινών με άλλους τρόπους, όπως η βελτίωση της υγείας.

Η έκθεση του Lancet

Η έκθεση Lancet Countdown, που δημοσιεύθηκε στις 29 Οκτωβρίου, περιείχε ορισμένα εντυπωσιακά στατιστικά στοιχεία αναφορικά για τις επιπτώσεις που έχει η κλιματική αλλαγή στην υγεία. Πιο εντυπωσιακό, αριθμητικά, ήταν ότι ένας άνθρωπος πεθαίνει κάθε μέρα εξαιτίας της ζέστης.

Αλλά εξίσου σημαντικά είναι και τα στατιστικά στοιχεία για την εξέλιξη του κινδύνου από τη ζέστη. Η έκθεση διαπίστωσε ότι το ποσοστό θανάτων που σχετίζονται με τη ζέστη είχε αυξηθεί κατά 23% μεταξύ της δεκαετίας του 1990 και του 2010, ακόμη και μετά τη συνεκτίμηση της αύξησης του πληθυσμού.

Την περίοδο μεταξύ 2012 και 2021 η ζέστη σκότωσε κατά μέσο όρο 546.000 ανθρώπους ετησίως. Δηλαδή σχεδόν τόσους όσους σκότωσε η ελονοσία. Και την τελευταία τετραετία, που σύμφωνα με τους μετεωρολόγους καταγράφονται οι θερμότερες χρονιές στην ιστορία, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εκτέθηκαν κατά μέσο όρο σε 19 «απειλητικές για τη ζωή ημέρες καύσωνα» κάθε χρόνο. Αυτές οι ζεστές ημέρες, στη συντριπτική πλειονότητά τους (80%) δεν θα είχαν υπάρξει καν χωρίς την κλιματική αλλαγή.

Γεωγραφικά, οι θάνατοι που σχετίζονται με τη ζέστη αποτελούν πλέον περισσότερο από το 3% των θανάτων σε 26 χώρες, κυρίως στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Το υψηλότερο ποσοστό θανάτων στον κόσμο που αποδίδονται στη ζέστη, 7,4%, καταγράφεται στην Ισημερινή Γουινέα. Ενώ στον πλούσιο κόσμο, το υψηλότερο ποσοστό, 6,7%, το έχουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Επίσης, διαπιστώνεται ότι οι θάνατοι από κρύο μειώνονται, καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται.

Ακραίες πλημμύρες και ακραία ξηρασία

Ένας άλλος παράγοντας που συνδέεται με την υγεία των ανθρώπων, έστω και αν δεν μπορεί να καταγραφεί με στενά υγειονομικούς όρους, είναι οι πλημμύρες και οι ξηρασίες.

Η κλιματική αλλαγή φέρνει αλλαγές και στην ποσότητα υγρασίας που συγκρατεί η ατμόσφαιρα, επηρεάζοντας την ποσότητα της βροχής που πέφτει στη γη.

Οι υψηλότερες θερμοκρασίες μεταβάλλουν τα πρότυπα βροχοπτώσεων, καθιστώντας τόσο την ακραία ξηρασία όσο και τις καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις πιο συχνές.

Το 2024, περισσότερο από το 60% των χερσαίων εκτάσεων του πλανήτη βίωσε τουλάχιστον ένα μήνα σοβαρής ξηρασίας. Την τελευταία δεκαετία, το 64% των χερσαίων έχει πληγεί από πιο ακραίες βροχοπτώσεις από ό,τι την περίοδο 1961-90. Τόσο η ξηρασία όσο και οι ακραίες βροχοπτώσεις επιβαρύνουν την υγεία. Διότι επιδεινώνουν την υγιεινή και την ασφάλεια των τροφίμων και του νερού.

Δεν είναι μόνο οι φλόγες…

Συνήθως, όταν μιλάμε για θανάτους που συνδέονται με τις πυρκαγιές, οι οποίες έχουν αυξηθεί ως συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, θεωρούμε ότι αφορούν ανθρώπους που πέθαναν στις φλόγες. Ωστόσο, οι πυρκαγιές αυξάνουν τη ρύπανση της ατμόσφαιρας, με τρόπο πολύ επικίνδυνο για την υγεία.

Όταν ξεσπά μια πυρκαγιά, οι άνθρωποι στις γύρω περιοχές εκτίθενται σε καπνό φορτωμένο με ρύπους. Σωματίδια μεγέθους 2,5 μικρών ή μικρότερα (PM2,5) μπορούν να περάσουν από τους πνεύμονες και να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις. Επίσης, να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, περίπου 154.000 θάνατοι πιστεύεται ότι προκλήθηκαν από την έκθεση σε PM2,5 από πυρκαγιές. Η αύξηση είναι εντυπωσιακή: +36% από τον μέσο όρο για την περίοδο 2003-12. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η θνησιμότητα εξαιτίας των ρύπων από πυρκαγιές έχει αυξηθεί στο 92% των χωρών του κόσμου. Οι περισσότεροι θάνατοι καταγράφηκαν στην Αμερική και την Κίνα: με μέσο όρο περίπου 15.000 και 10.000 ετησίως μεταξύ 2003 και 2024, αντίστοιχα. Στην Κίνα, αυτοί οι θάνατοι μειώθηκαν σταδιακά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Στην Αμερική, ωστόσο, αυξήθηκαν κατά περίπου 460 ετησίως.

Και οι μολυσματικές ασθένειες

Οι αλλαγές στις κλιματικές συνθήκες αυξάνουν επίσης την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών. Η επιβίωση των κουνουπιών, ειδικότερα, εξαρτάται από τη θερμοκρασία, την υγρασία και τις βροχοπτώσεις. Όσο πιο ζεστό και υγρό είναι το κλίμα, τόσο πιο γρήγορα μπορούν να αναπαραχθούν, να ωριμάσουν και να τσιμπήσουν.

Μεταξύ 1951-60 και 2015-24, η πιθανότητα μετάδοσης του δάγκειου πυρετού από το κουνούπι Aedes albopictus —με περισσότερα από 14 εκατομμύρια κρούσματα παγκοσμίως το 2024, ένα ιστορικό υψηλό— αυξήθηκε κατά σχεδόν 50%. Η δυνατότητα μετάδοσης του κουνουπιού Aedes aegypti, το οποίο μεταφέρει τον ιό Ζίκα καθώς και τον δάγκειο πυρετό, αυξήθηκε κατά περισσότερο από το ένα δέκατο κατά την ίδια περίοδο. Ο κίνδυνος μόλυνσης από λεϊσμανίαση, μια δυνητικά θανατηφόρα ασθένεια που μεταδίδεται από τις σκνίπα, αυξήθηκε κατά σχεδόν 30%.

Συνεπώς, το αίτημα για προστασία της υγείας, είναι ακόμη περισσότερο ισχυρό, μπροστά σε μια κρίση το εύρος της οποίας ακόμη δεν μπορούμε να διανοηθούμε.