Τεχνητή Νοημοσύνη: Θα καταστρέψει το μέλλον της εργασίας

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ και αναμένεται να εισβάλει σε κάθε κατηγορία εργασίας. Αλλά θα περάσει πολύς καιρός μέχρι οι μηχανές να μπορούν να αλλάζουν τα υδραυλικά ή να περνούν καλώδια μέσα από τους τοίχους, εκτιμά ο δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου AI Valley: Microsoft, Google, and and the Trillion-Dollar Race to Cash In on Artificial Intelligence Γκάρι Ρίβλιν.

Η εικόνα από την πρώτη γραμμή της τεχνητής νοημοσύνης είναι απογοητευτική, σύμφωνα με τον ίδιο και προβλέπει πως έρχεται ένας οικονομικός σεισμός που θα μεταβάλει μόνιμα το τοπίο της ανθρώπινης εργασίας – αλλά λίγοι από τους ισχυρούς αναγνωρίζουν τι συμβαίνει, πόσο μάλλον να κάνουν κάτι γι’ αυτό.

Σε άρθρο του στο Time αναφέρει ότι το πρόβλημα είναι ότι συχνά χάνουμε το νόημα όταν σκεφτόμαστε πώς η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει το μέλλον της εργασίας. Το κεντρικό ερώτημα δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα μεταμορφώσει την οικονομία μας – θα το κάνει – αλλά αν θα την αξιοποιήσουμε για να ενισχύσουμε το ανθρώπινο δυναμικό αντί απλώς να το αντικαταστήσουμε.

Θα αδράξουμε αυτή τη στιγμή για να δημιουργήσουμε μια πιο ικανοποιητική εργασία και ευημερία σε ευρεία κλίμακα ή θα επιτρέψουμε τα οφέλη της να εισρεύσουν κυρίως σε εκείνους που κατέχουν τους αλγορίθμους; Δεν υπάρχει κανένας αμετάβλητος νόμος που να λέει ότι η αυτοματοποίηση της εργασίας σημαίνει την εξάλειψη των ανθρώπινων εργαζομένων.

Ωστόσο, η μετατόπιση έχει ήδη ξεκινήσει. Οι εκφωνητές των διαφημιστικών σποτ για παράδειγμα, βλέπουν το επάγγελμά τους να εξαφανίζεται, καθώς τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης είναι  εκπαιδευμένα σε αμέτρητες ώρες ανθρώπινου ήχου, μπορούν πλέον να παράγουν φωνές με φυσικό ήχο σε ελάχιστο χρόνο. Οι εικονογράφοι αντιμετωπίζουν την ίδια μοίρα, με τους εμπορικούς πελάτες να εγκαταλείπουν τα προσαρμοσμένα σχέδια των 500 δολαρίων για εικόνες που δημιουργούνται με τεχνητή νοημοσύνη και δημιουργούνται σε δευτερόλεπτα. Η εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη για την ανάπτυξη βιντεοπαιχνιδιών έχει ήδη οδηγήσει σε εκτεταμένες απολύσεις σε αυτόν τον τομέα.

Κάθε τεχνολογία καταστρέφει θέσεις εργασίας την ίδια στιγμή που δημιουργεί νέες. Η τυπογραφία έθεσε εκτός εργασίας τους μοναχούς που έγραφαν χειρόγραφα, αλλά δημιούργησε τη βιομηχανία των εκδόσεων. Η τεχνητή νοημοσύνη, ωστόσο, δεν φαίνεται να παίζει με τους ιστορικούς κανόνες. Μεταξύ των διαφορών: Σε αντίθεση με τις προηγούμενες τεχνολογίες, οι οποίες αυτοματοποιούσαν συγκεκριμένες φυσικές διαδικασίες, η τεχνητή νοημοσύνη στοχεύει στην αναπαραγωγή της ίδιας της ανθρώπινης λογικής, επηρεάζοντας δυνητικά κάθε εργασία που περιλαμβάνει σκέψη, δημιουργικότητα ή λήψη αποφάσεων.

«Πρόκειται για μια πολύ μεγαλύτερη αναστάτωση από οτιδήποτε έχουμε δει στο παρελθόν», δήλωσε για την τεχνητή νοημοσύνη ο Έρικ Μπρίνζολφσον,  διευθυντής του Εργαστηρίου Ψηφιακής Οικονομίας του Στάνφορντ. «Θα επηρεάσει ένα πολύ ευρύτερο φάσμα βιομηχανιών και με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα».

Οι επιστήμονες πληροφορικής ήταν μεταξύ των πρώτων θυμάτων της δημιουργικής ΤΝ, επειδή, φυσικά, εκείνοι που κατασκεύασαν αυτά τα μοντέλα βλέπουν φυσικά τη χρησιμότητα σε ένα μοντέλο που μπορεί να γράψει κώδικα υπολογιστή. «Αυτό σημαίνει ότι η ανάγκη για νέους προγραμματιστές είναι πολύ μικρότερη», δήλωσε η Stephanie Bell της Partnership on AI, μιας μη κερδοσκοπικής ομάδας πολιτικής και έρευνας.

Παρομοίως, η αύξηση της ανεργίας μεταξύ των πρόσφατων αποφοίτων κολεγίων οφείλεται τουλάχιστον εν μέρει στις δυνατότητες της δημιουργικής ΤΝ σε τομείς που κάποτε έμοιαζαν απρόσβλητοι από την αυτοματοποίηση – και σε αυτό που η διοίκηση βλέπει ως έναν τρόπο μείωσης του κόστους.

Αυτό το μοτίβο επεκτείνεται σε οποιονδήποτε αριθμό κατηγοριών θέσεων εργασίας. Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αντικαταστήσει τους δικηγόρους; Δύσκολα. Αλλά οι δικηγόροι που είναι σε θέση να αξιοποιήσουν ένα μοντέλο ΤΝ που έχει ρυθμιστεί για το δίκαιο μπορεί να ξεπεράσουν εκείνους που δεν το κάνουν. Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε ένα μέλλον όπου μικρός αριθμός δικηγόρων, με τη βοήθεια της ΤΝ, θα μπορεί να παράγει τον ίδιο αριθμό φακέλων, υπομνημάτων, προτάσεων ή συμβάσεων με μεγαλύτερες ομάδες. Τα χρηματοοικονομικά και το μάρκετινγκ είναι δύο άλλοι  επίσης τομείς, όπως και τα επαγγέλματα γραφείου και διοίκησης – παραδοσιακά επαγγέλματα «ροζ κολάρου» που τείνουν να κατέχονται από άτομα με κάποιο πανεπιστημιακό ή κοινοτικό πτυχίο.

Η εξυπηρέτηση πελατών – και τα εκατομμύρια άτομα που εργάζονται σε τηλεφωνικά κέντρα – είναι ένας άλλος τομέας που ήδη αισθάνεται τον αντίκτυπο της δημιουργικής ΤΝ. Ήδη τα ρομπότ χειρίζονται βασικά ερωτήματα από τους πελάτες, επιτρέποντας στους ανθρώπινους χειριστές – συχνά σε συνεργασία με έναν συγκυβερνήτη AI – να επικεντρωθούν σε πιο δύσκολα προβλήματα. «Δεν είναι μόνο τα τηλεφωνικά κέντρα στο Σολτ Λέικ Σίτι που πλήττονται από αυτό», δήλωσε η Στέφανι Μπελ από το Partnership on AI.

Η εικόνα είναι ακόμη πιο ζοφερή αν κοιτάξουμε στο μέλλον. Υπολογίζεται ότι 5 εκατομμύρια Αμερικανοί κερδίζουν τα προς το ζην οδηγώντας ένα όχημα, σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικής Εργασίας των ΗΠΑ. Ήδη λειτουργούν ρομπότ ταξί στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο, του Λος Άντζελες, του Φοίνιξ και του Όστιν, μεταφέροντας περίπου 1,3 εκατομμύρια πελάτες τον μήνα. Οι φορτηγατζήδες μεγάλων αποστάσεων, οι οδηγοί ταξί και όσοι εργάζονται για την Uber ή τη Lyft αντιμετωπίζουν μια υπαρξιακή απειλή, καθώς οι τεχνολογίες αυτές συνεχίζουν να βελτιώνονται και οι άνθρωποι αρχίζουν να εμπιστεύονται ότι τα αυτόνομα οχήματα είναι πιθανώς ασφαλέστερα από εκείνα που οδηγούνται από τον άνθρωπο. Εν τω μεταξύ, οι βελτιώσεις στις τεχνολογίες των ρομπότ σημαίνουν την αδυσώπητη μείωση των θέσεων εργασίας στη μεταποίηση και στις αποθήκες.

Τι μπορεί να γίνει λοιπόν; Η πρώτη πρόκληση είναι να αφυπνίσουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής το πρόβλημα. «Η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης υποτιμάται εντελώς στον κόσμο της πολιτικής», λέει ο Sanjay Patnaik του Brookings Institution. «Είχα συνομιλίες με ανθρώπους στο Hill και άλλους ανθρώπους που μου έλεγαν: «Πρόκειται απλώς για άλλη μια τεχνολογία, όλοι θα προσαρμοστούν. Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη είναι διαφορετική».

Ενώ η ΤΝ αναμφίβολα θα γεννήσει απρόβλεπτες κατηγορίες εργασίας, ο Patnaik και άλλοι αμφιβάλλουν ότι θα εμφανιστούν με τον ρυθμό ή την κλίμακα που απαιτείται χωρίς σκόπιμη παρέμβαση. Οι σημερινές πολιτικές απαντήσεις -που επικεντρώνονται κυρίως στην αναβάθμιση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων – έχουν λειτουργήσει με μέτρια μόνο επιτυχία σε προηγούμενες τεχνολογικές μεταβάσεις. Και η τεχνητή νοημοσύνη εγείρει το ερώτημα: επανεκπαίδευση για να κάνει τι; Ο Patnaik υποστηρίζει ότι η πρώτη εντολή της κυβέρνησης είναι να συλλέξει ολοκληρωμένα δεδομένα σχετικά με τον αντίκτυπο της ΤΝ, ώστε τουλάχιστον οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να έχουν ένα ενημερωμένο πλάνο του τι συμβαίνει στην αγορά εργασίας.

Στη Σίλικον Βάλεϊ, πολλοί επισημαίνουν ως λύση το καθολικό βασικό εισόδημα. Η ιδέα είναι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα δημιουργήσει τόσο πλούτο που το πλεόνασμα θα μπορεί να διανεμηθεί στον γενικό πληθυσμό, ο οποίος θα έχει άφθονο χρόνο για αναψυχή και λιγότερο αποδοτικές ασχολίες. Αλλά αυτό μοιάζει με ευσεβείς πόθους. Η ιδέα ότι οι ιδιωτικές εταιρείες θα διανέμουν οικειοθελώς μεγάλα τμήματα των κερδών τους στον γενικό πληθυσμό έρχεται σε αντίθεση με ό,τι έχουμε δει στη σύγχρονη εταιρική συμπεριφορά.

Η προσδοκία ότι οι ιδιοκτήτες των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης θα γίνουν ξαφνικά καλοπροαίρετοι διανομείς πλούτου χωρίς διαρθρωτικά κίνητρα φαίνεται, στην καλύτερη περίπτωση, αφελής.

Αλλά ο καθηγητής πανεπιστημίου, Έρικ Μπρίνζολφσον βλέπει μια πιο ελπιδοφόρα πορεία με βάση τις συζητήσεις που είχε με πιο προνοητικά στελέχη. «Όταν οι εργαζόμενοί σας γίνουν πιο παραγωγικοί, είναι ακριβώς η κατάλληλη στιγμή για να προσλάβετε περισσότερους τέτοιου είδους εργαζόμενους, όχι λιγότερους», λέει. Αυτά τα στελέχη οραματίζονται την τεχνητή νοημοσύνη ως μια ευκαιρία για να φανταστούν νέα προϊόντα και υπηρεσίες και να ξεπεράσουν τον ανταγωνισμό.

«Οι έξυπνοι διευθυντές θα σκύψουν πάνω σε αυτό, επειδή θα συνειδητοποιήσουν – και αυτό είναι μέρος αυτού που κηρύττω – ότι η ΤΝ θα τους επιτρέψει να κάνουν νέα πράγματα που δεν μπορούσαν να κάνουν πριν», λέει ο Brynjolfsson. «Αυτό είναι ένα πολύ πιο βιώσιμο ανταγωνιστικό όραμα, προς το συμφέρον σας και των μετόχων σας, και θα έχετε την αποδοχή των εργαζομένων σας».

Η δέσμευση των εργαζομένων είναι εξίσου κρίσιμη. Οι σεναριογράφοι και οι ηθοποιοί του Χόλιγουντ απήργησαν το 2023 για αυτές ακριβώς τις ανησυχίες, εξασφαλίζοντας προσωρινή προστασία, ενώ η υποκείμενη απειλή γίνεται όλο και πιο ισχυρή. «Οι εργαζόμενοι βρίσκονται στην καλύτερη θέση για να διασφαλίσουν ότι θα κατανοήσουμε όλες τις επιπτώσεις της ανόδου της τεχνητής νοημοσύνης στον εργασιακό χώρο», σύμφωνα με μια έκθεση του 2024 από το Κέντρο Εργασίας και Δίκαιης Οικονομίας της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ.

Τα καλά νέα: έχουμε χρόνο. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα διεισδύσει στον εργασιακό χώρο σχεδόν τόσο γρήγορα όσο προβλέπουν οι τιτάνες της τεχνολογίας που υπόσχονται μεγάλες αλλαγές. Μπορούμε να επιλέξουμε τι είδους τεχνολογία θα γίνει και πώς θα την ενσωματώσουμε στην κοινωνία μας. «Δεν αμφιβάλλω για την ικανότητά μας να τα θαλασσώσουμε», καταλήγει ο Μπρίνζολφσον.