Τα τύμπανα των χιμπατζήδων ρίχνουν φως στην εξέλιξη της μουσικής

Βαθιά στα τροπικά δάση της Αφρικής, ένας μουντός, επαναλαμβανόμενος γδούπος διαπερνά τις φυλλωσιές σε απόσταση χιλιομέτρων. Προέρχεται από χιμπατζήδες που χτυπούν κορμούς δέντρων σαν τύμπανα, μια μορφή επικοινωνίας που ακόμα δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

Δύο νέες μελέτες αποκαλύπτουν ότι οι στενότεροι ζωντανοί συγγενείς μας όχι μόνο τυμπανίζουν ρυθμικά, αλλά και ότι ο ρυθμός διαφέρει μεταξύ επιμέρους πληθυσμών.

Τα ευρήματα ρίχνουν φως στην εξέλιξη της μουσικής, καθώς δείχνουν ότι η αντίληψη του ρυθμού είναι πιθανό να πρωτοεμφανίστηκε στον τελευταίο κοινό πρόγονο του ανθρώπου και του χιμπατζή πριν από περίπου 6 εκατομμύρια χρόνια.

Η πρώτη μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Current Biology, εξετάζει 371 ηχογραφήσεις που συγκεντρώθηκαν τα τελευταία 25 χρόνια από έξι πληθυσμούς δύο υποειδών, του ανατολικού χιμπατζή (Pan troglodytes schweinfurthii) που ζει στη σαβάνα και του δυτικού χιμπατζή (P.t. verus) που προτιμά τη ζούγκλα.

Χιμπατζής χτυπά ρυθμικά τον κορμό δέντρου στο δάσος του Μπουντόγκο της Ουγκάντας (Adrian Soldati)

Η ανάλυση έδειξε ότι και τα δύο υποείδη χτυπούν τους κορμούς δέντρων με ρυθμικό, μη τυχαίο τρόπο, ο οποίος διαφέρει σε κάθε ομάδα ζώων. Η διαφορά είναι ότι τα χτυπήματα των δυτικών χιμπατζήδων τείνουν να είναι ισόχρονα, όπως οι χτύποι ενός ρολογιού, ενώ στο ανατολικό υποείδος εναλλάσσονται μεταξύ μεγάλων και σύντομων παύσεων.

Και τα δύο υποείδη συνδυάζουν τα χτυπήματα με κραυγές και λικνισμούς, όμως το ανατολικό είδος τείνει να φωνάζει πριν από το ρυθμικό ξέσπασμα, ενώ ο δυτικός ξάδελφός του συνήθως βγάζει κραυγές αφότου αρχίσει να χτυπά τα τύμπανα της ζούγκλας.

Η δεύτερη μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στο Biology Letters, παρακολούθησε δυτικούς χιμπατζήδες στη Γουινέα-Μπισάου που παράγουν ρυθμικούς ήχους πετώντας στα δέντρα τις πέτρες που μαζεύουν από το δάσος.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν αποκλείεται να μαζεύουν πέτρες ειδικά για αυτόν τον σκοπό, κάτι που σημαίνει ότι χρησιμοποιούν εργαλεία στη μεταξύ τους επικοινωνία. Το περιεχόμενο αυτών των μηνυμάτων παραμένει ωστόσο εντελώς άγνωστο.

Εκτός του ότι προσφέρουν νέα στοιχεία για την εξέλιξη της μουσικής ικανότητας, τα ευρήματα είναι πιθανό να ληφθούν υπόψη στις προσπάθειες προστασίας των χιμπατζήδων, απειλούμενου είδους που κινδυνεύει λόγω της λαθροθηρίας και της καταστροφής των ενδιαιτημάτων του.

Τα τελευταία χρόνια, οι πολιτικές προστασίας δίνουν έμφαση στη διαφύλαξη όχι μόνο των πληθυσμών αλλά και της κουλτούρας των ζώων, αναπόσπαστου κομματιού της ποικιλομορφίας τους.